Ο Κοινωνικός Γραμματισμός κρίθηκε αναγκαίος για να καλυφθούν οι ανάγκες των εκπαιδευομένων στην κατανόηση των κοινωνικών φαινομένων ή γεγονότων και επιβλήθηκε λόγω της μεταβατικής εποχής την οποία διέρχεται η ανθρωπότητα, εξαιτίας της νέας τεχνολογίας και της παγκοσμιοποίησης. Επιπλέον, η «επαφή» των ενήλικων εκπαιδευομένων με τις κοινωνικές επιστήμες θεωρήθηκε ζωτική για μια δημοκρατική κοινωνία.
Το γνωστικό περιεχόμενο του Κοινωνικού Γραμματισμού είναι ευρύτατο. Καλύπτει όλες τις κοινωνικές επιστήμες κάτω από τη γνωστική ομπρέλα της Κοινωνιο-πολιτισμικής Ανθρωπολογίας (Socio-cultural Anthropology). Το πρόγραμμα σπουδών του λειτουργεί με την επίγνωση ότι καμία από τις κοινωνικές επιστήμες δε μπορεί, να διδαχθεί επαρκώς θεωρητικά, γι’ αυτό είναι ευέλικτο και το πλαίσιο θεμάτων και δραστηριοτήτων του ανοικτό.
Τα θέματα με τα οποία ασχολείται α) άπτονται των ενδιαφερόντων και των αναγκών των εκπαιδευομένων, β) συνδυάζονται με την επικαιρότητα και γ) προσφέρουν γνώσεις οι οποίες μπορούν, να χρησιμεύσουν ως εφαλτήριο για τη δια βίου μάθηση. Σε ποιο από τα τρία παραπάνω επίπεδα δίνεται κάθε φορά το βάρος εξαρτάται από το θέμα αλλά και από τη σχέση που διαμορφώνεται ανάμεσα στους εκπαιδευομένους και τους εκπαιδευτικούς.
Οι εκπαιδευτικοί πρέπει, να δημιουργήσουν μέσα στην «τάξη» εκείνες τις συνθήκες οι οποίες θα οδηγήσουν τους εκπαιδευόμενους στην απόκτηση βασικών, κοινωνικών, επικοινωνιακών και προσωπικών δεξιοτήτων. Πιο συγκεκριμένα, να μπορούν:
- Να μετέχουν σε συζητήσεις αλλά και να οργανώνουν συζητήσεις.
- Να επιχειρηματολογούν διαμορφώνοντας και υπερασπίζοντας απόψεις.
- Να υπερασπίζονται τον εαυτό τους.
- Να αποδέχονται διαφορετικές απόψεις και να σκέφτονται με όρους συναίνεσης αντί για πόλωσης.
- Να διαπραγματεύονται.
- Να προγραμματίζουν και να οργανώνουν σχέδια δράσης (projects), αλλά και κάθε είδους δραστηριότητας.
- Να ηγούνται αλλά και να δουλεύουν ομαδικά: να συνεργάζονται μεταξύ τους.
- Να είναι ευέλικτοι: Να τα βγάζουν πέρα με τις απρόβλεπτες αλλαγές και να προσαρμόζονται σε μη προβλέψιμες καταστάσεις.
- Να μάθουν, να παρουσιάζουν τα σχέδια δράσης τους (projects), αλλά και να αυτοπαρουσιάζονται.
- Να μάθουν τρόπους συμπεριφοράς σε μια συνέντευξη ή τρόπους απάντησης σε μια τηλεφωνική συνδιάλεξη.
- Να αποκτήσουν αυτοεκτίμηση.
- Να μάθουν, πως να μαθαίνουν: να μπορούν να βρουν τις πληροφορίες τις οποίες χρειάζονται.
Εκτός από τις δεξιότητες, η εκπαιδευτική πράξη πρέπει να τους παρέχει και ένα πλέγμα γνώσεων, χωρίς να ξεχνάμε ότι οι γνώσεις κατοχυρώνονται και αφομοιώνονται μόνο όταν αγγίζουν τα ενδιαφέροντα των ανθρώπων. Σε γενικές γραμμές:
- Να μπορούν, να τοποθετούν τους ανθρώπους (και τον εαυτό τους), τις ιδέες και τα γεγονότα μέσα σε μια χρονική προοπτική, να αντιλαμβάνονται τις διαδικασίες σχηματισμού και μετασχηματισμού τους, ώστε να αποκτήσουν πιο σαφή αντίληψη για τις κοινωνικές συνθήκες τις οποίες βιώνουν.
- Να εφοδιασθούν με τα νοητικά εκείνα εργαλεία που θα τους βοηθήσουν να τα βγάλουν πέρα με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και θα αντιμετωπίσουν στο μέλλον. Να αναγνωρίζουν τις κοινωνικές καταστάσεις και τους κοινωνικούς ρόλους.
- Να αποκτήσουν κριτική σκέψη και να βγάζουν συμπεράσματα βασισμένα σε προσεκτική εξέταση των γεγονότων.
- Να κατανοούν και να αναλύουν μια πληροφορία, καθώς και να «διαβάζουν» μια κοινωνική στατιστική, ένα βιβλίο ή ένα άρθρο και να εξάγουν συμπεράσματα.
Το εύρος των θεμάτων που θίγονται αλλά και των διδακτικών πρακτικών οι οποίες ακολουθούνται είναι μεγάλο, γιατί ο Κοινωνικός Γραμματισμός θεωρεί ότι η μάθηση στα Σ.Δ.Ε. για να είναι αποτελεσματική πρέπει να είναι ολιστική.